یادداشتی بر اجرای خرده جنایت‌های زن و شوهری

نمایش خرده جنایت های زناشوهری با کارگردانی (هنری) فرهاد آئیش و کارگردان تلویزیونی مسعود فروتن و بازی محمد رضا فروتن و نیکی کریمی که در سال ١٣٨٧ در شبکه چهار به صورت تله تئاتر در آمده و یا سالها پیش به کار گردانی سهراب سلیمی بازیگری میکائیل شهرستانی و افسانه ماهیان روی صحنه رفت که با استقبال تماشاگران و حتی منتقدان مواجه شد.

 *تم نمایشنامه* 

تم آن تظاهر و دروغ و روابط تیره و سرد زناشویی و اعتراف است. 

 خلاصه داستان

نمایشنامه‌ی”خرده جنایت‌های زناشوهری” با بی‌پروایی و جسارت، پوشالی بودن روابط یک زن و شوهر را نشان می‌دهد و در این روند به حدی پیش می‌رود که ما مجبور می‌شویم به انسان و معنای عشق شک کنیم.

این نمایشنامه روایتی است در جستجو و کشف حقیقت که در یک زندگی زناشوئی و از منظر زوجی به نام های ژیل و لیزا به نمایش گذارده می شود. ژیل نویسنده رمان که در ظاهر امر در اثر ضربه زدن لیزا با مجسمه بر سر ژیل دچار فراموشی شده و بخشی از گذشته خویش را از یاد برده استپس از مداوا در بیمارستان توسط لیزا به خانه برمی گردد. 

در آغاز نمایش این لیزا است که با قدرت در اختیار داشته (فراموشی ژیل) سعی در بازآفرینی حقیقت مطلوب خویش، خلق یک زندگی آرمانی و هویت دوباره بخشیدن به شخصیت همسرش دارد. اما در روند نمایش که ژیل از هوشیاری خویش و به باد داشتن گذشته پرده برمی­دارد این بار اوست که بر لیزا تسلط پیدا کرده و نقش فاعلی می­یابد و حقیقت را بر مخاطب القا می­کند. این چرخش گوی حقیقت دردستان ژیل و لیزا تا پایان نمایش همچنان ادامه داشته و نقش فعال و مؤثر در باور مخاطب نسبت به ادراک حقیقت و افق دیدهای متفاوت را که بر مبنای گفتار کاراکترها حاصل آمده ایفا می­کند.

لیزا و ژیل هر دو بازیگران «بازی حقیقت» هستند. 

این اثر بر دیالوگ‌ استوار است. اریک امانوئل اشمیت 53 ساله درنمایشنامه «خرده جنایت های زناشوهر » همان سبک و سیاق پیشین ساده نویسی و روایت ساده اما فلسفی را در پیش گرفته است . داستان زناشوهری که در پی حقیقت هستند. همگی آثار اشمیت دارای نرمی و لطافت خاصی است که باعث می شود مخاطبان بسیاری را با خود همراه کند. 

 نگاه ویژه مخاطب خاص

 نمایش خرده جنایت های زناشوهر به کار گردانی محمد مرادی:

 شخصیت پردازی 

محمد مرادی در نقش ژیل

سمیه جعفری در نقش لیزا

این اثر بر دیالوگ‌ استوار است؛ کلام و ویژگی‌ خاص آن بر همه عناصر دیگر ساختار برتری دارد اما شخصیت پردازی محمد مرادی در نقش ژیل و عدم بوجود آوردن موقعیت نمایشی و بازی بد و صدای تربیت نشده ( صدای منو تن یا یکنواختی صدا) و همچنین داشتن لهجه و تلفظ نا صحیح کلمات که این موضوع باعث خستگی شنوایی و عدم همزاد پنداری تماشاگر با شخصیت و حتی نمایش میگردد.

شخصیت پردازی سمیه جعفری در نقش لیزا که تا حدی سعی بر آن داشت که به نقش نزدیک شود. و تاثیر بازی بد نقش مرد بر این شخصیت هویدا بود، اما با تجربه و بازی های خوب گذشته توانست از عهده نقش بر آید.زن(لیزا) با اینکه دیالوگ ها دو وجهی (مدرنیزم و سنت گرایی) بین زمین و آسمان نویسنده مخاطب را نگه داشته اما بازیگران نمایش در تحلیل و اجرای نقش فرانسوی کاملا به سمت سبک و سیاق ایرانی پیشه گرفته اند. 

تغییر حالت‌های این زن و شوهر در اصل، از مایه‌ای کمیک خیلی ضعیف برخوردار است، اما کارگردان این نمایش موفق به ساخت چنین موقعیت‌هایی نشده است و تماشاگر را محروم نموده . 

 طراحی صحنه

چیدمان وسایل وجود نداشتن قفسه کتابی که در آن بطری‌ها مخفی شده‌اند و پنجره‌ای که عاقبت برای نشان دادن فضای بارانی بیرون از منزل به کار گرفته نشد هیچکدام که نمایشنامه نویس ذکر کرده رعایت نشده و بجای کتاب های چیدمان شده در قفسه از فصلنامه تئاتر بر روی زمین طراحی گردیده بود که ضعف کارگردانی میباشد. 

 اجرا

اجرای نمایش خرده جنایت های زناشوهری به دلیل بازی های پرداخت نشده طراحی نامناسب و نوع موسیقی که با گوشی همراه مرد پخش می‌شد بیش از حد ضعیف و با آنچه که در صحنه می‌گذرد، هماهنگی نداشت و برای بخش هایی که مخاطب در انتظار موسیقی فضاهای خالی را پوشش دهد و احساساتش بر انگیخته شود چاره ای اندیشیده نشده بود. همچنین طراحی لباس گریم خاصی تدارک دیده نشده بود. 

جایگاه این چنین نمایش ها در جامعه

نمایش باعث تاثیر گذاری بر مخاطب میگردد، اضمحلال شدن یک زندگی با مصرف مشروبات الکلی و حال آنکه داستان اجتماعی و مخصوصا حالا و هوای این روزگار باشد با استفاده از موضعات به روز که مخاطب خود را جایگزین شخصیت قرار می‌دهد و با نمایش همزاد پنداری می‌کند. 

 نگاه ویژه مخاطب خاص در نظر دارد جهت قدرتمند کردن نمایش‌های به روی صحنه در آینده و حال حاضر و پیشبرد ساختار در نمایش و تولید محتوا به کارگردانان آینه مقابل باشد و نقد بی قرض و ساختاری داشته باشد تا میزان خطاها کاهش یابد به نیت اینکه نمایش استانی قدرتمندی داشته باشیم. 

محمدسجاد شاه محمدی- کارشناس هنرهای نمایشی