رئیس اداره هنری فرهنگ و ارشاد فارس :
برای تبدیل نمایش‌های سنتی به نمایش ملی ایرانی تلاش کافی نشده است
در آستانه برگزاری بیست و هفتمین جشنواره تئاتر استانی فارس به بخشی از این مشکلات موجود می پردازیم و علل آن را بررسی می کنیم. در این فرصت در گفت‌وگو با بهمن سلیمانی، رئیس اداره هنری ارشاد به علل انتخاب متون نمایشی غربی و کمبود مخاطب در تئاتر شیراز پرداخته‌ایم که خواندنش خالی از لطف نیست.
در اغلب برنامه‌های نمایش‌نامه‌خوانی و برخی از تئاترهای صحنه‌ای شهر شیراز از متون نمایشی غربی استفاده می‌شود، آیا در زمینه نمایشنامه‌های ایرانی کمبود متن وجود دارد یا علت علاقه هنرمندان به نمایش‌های غربی علت دیگری دارد؟
نمایشنامه‌نویسی به شیوه مدرن عمر طولانی در ایران ندارد و قدمت آن نسبت به اروپا خیلی کم است. این اتفاق در ایران از دوره ناصرالدین شاه شروع می‌شود و دوران تکامل آن ٧٠ – ٨٠ سال بیشتر قدمت ندارد بنابراین نباید توقع داشت که نمایشنامه‌نویسی همان رشدی را داشته باشد که در اروپا دارد.
نمایشنامه‌نویسی هنری نوپا در ایران است که در دوره‌های خاص نمایشنامه‌نویسانی چون ساعدی و بیضایی تلاش کردند که نمایش‌نامه ایرانی بنویسند و بعد از انقلاب نیز ساختار متفاوت شد و دیدگاه‌ها تغییر کرد و جوان‌ها دست به تجربه تازه زدند اما در مجموع نتوانستند تغییری به وجود آورند.
با رشد سینما و ارتباطی که مردم با این هنر برقرار کردند تئاتر به حاشیه رفت و همین نیز عاملی شد که متون نمایشی قوی خلق نشود در کل می‌توان گفت که متون ایرانی در ساختار، در شخصیت‌پردازی، تعلیق و غیره مشکل دارد و همین دلیل سبب شده که نمایشنامه‌خوان‌ها نمایش‌های خارجی را انتخاب کنند.
با وجود قدمت زیاد تئاتر در ایران چرا نمایش‌های سنتی مانند تعزیه و روحوضی نتوانسته پای به پای تغییرات رشد کرده و خود را به عنوان یک نمایش ملی مطرح کنند؟
در فاصله سال‌های ١٣٠٠ تا ١٣٢٠ ممانعت دولت از اجرای تعزیه و ورود دیدگاه‌های غربی سبب شد که هنرمندان خود را از نمایش‌های ملی جدا ببینند در نتیجه این جدایی نیاز به تحول در این هنرها به وجود نیامد تا اینکه برخی از هنرها مانند بقال بازی برای همیشه از بین رفت.
در این دوران مهم‌ترین مخاطبان نمایش‌هایی مانند تعزیه و روحوضی مردم عادی بودند که لزومی برای تغییر و تحول حس نمی‌کردند و هنرمندان هم با ژست‌های روشنفکری از مردم و نمایش مردمی دوری می‌کردند در نتیجه این نمایش‌ها به شیوه سنتی باقی ماند و نتوانست در جایگاه نمایش ملی به معنای واقعی کلمه قرار گیرند.
برخی از هنرمندان هم تلاش کردند که نمایش‌های ایرانی خلق کنند اما به دلیل بافت ذهنی که داشتند محتوای ایرانی را در قالب نمایش غربی می‌ریختند.
اکنون با گذشت زمان آیا امکان احیا هنرهای نمایشی سنتی وجود دارد و این تحول باید از سمت چه کسانی صورت گیرد؟
نمایش سنتی مانند تعزیه و روحوضی ساختار و قوانین خاص خود را دارد که اکنون تبدیل به هنرهای موزه‌ای شدند در صورتی که اگر در میان هنرمندان احساس نیاز برای احیا به وجود آید می‌توان این نوع نمایش‌ها را با تحول لازم احیا کرد. تحول در نمایش‌های سنتی می‌تواند طیف وسیع‌تری از مخاطب را در بربگیرد و هنر تئاتر رونق پیدا کند. تلاش برای تبدیل نمایش‌های سنتی به نمایش ملی ایرانی به اندازه کافی نبوده است و این اتفاق نیاز به عزم همه هنرمندان دارد و کار دولت نیست. سنگ بنای آشتی مردم با تئاتر باید توسط هنرمندان گذاشته شود.
هنرمندان چگونه می‌توانند با نگاه به ساختارهای مدرن نمایش‌های سنتی را احیا کنند؟
هنرمند باید بداند که برای مردم کار می‌کند بنابراین باید متناسب با خواست و نیاز مخاطب باشد اینکه مباحثی چون هنر برای هنر مطرح می‌شود در زمانی درست است که مخاطب همزمان با هنرمند رشد کرده باشد نه اینکه هنرمند خود را جدای از مردم و نیاز آنها ببیند.
باید با روی آوردن با نمایش‌های سنتی و مورد پسند مردم سنگ بنای ارتباط و آشتی با تئاتر گذاشته شود پس از آن می‌توان مخاطب را قدم به قدم رشد داد. البته این به آن معنا نیست که عین به عین نمایش سنتی اجرا شود می‌توان نوآوری ایجاد کرد اما از همان چارچوبی استفاده کرد که برای مردم آشناست.
در بین گروه‌های تئاتری شیراز آیا این رویکرد به وجود آمده است؟
مدتی کمی است که هنرمندان شیراز به این نتیجه رسیدند که ابتدا باید مخاطب را به سالن‌های تئاتر بکشانند بنابراین تلاش می‌کنند با انتخاب متونی که به سلیقه مردم نزدیک است، سالن‌های نمایش را رونق بخشند.
مردم نیاز به سرگرمی دارند، باید تئاتر به جای فست فود سرگرمی مردم شود. هنرمند ما باید این شرایط را درک کند که جزئی از نمایش سرگرمی است و در شرایط کنونی مردم به شادی و سرگرمی نیاز دارند.
نمایش سرگرم کننده حتما نباید طنز باشد اما باید مردم با متن و محتوای نمایش احساس یکانگی و ارتباط کنند نه اینکه تئاتری ببیینند که متوجه موضوع آن نشوند. هنرمندان باید بدانند که نمایش مختص ذهن هنرمند نیست بلکه باید خواسته‌های مردم در نمایش مشهود باشد.
جشنواره‌های استانی فرصت مناسبی برای بررسی مشکلات و معضلات هنرهای مختلف است فرصتی که باید از آن به خوبی استفاده کرد. تفاوت در تعداد آثار ارسالی و آثار راه یافته به جشنواره بیست و هفتم استان فارس نشان می‌دهد که حرکت رو به جلویی در این هنر به وجود آمده است.
حرکتی که باید با نقد درست موانع پیشرفت و سرعت آن را از میان برداشت تا بار دیگر تئاتر استان فارس بتواند به جایگاه برتری که در گذشته داشته، دست پیدا کند.